Hoofdstuk 1 Licht in openbare ruimte
Aanleiding voor dit beleidsplan
De gemeente Dalfsen streeft naar een goede kwaliteit van de leefomgeving zoals beschreven in het Beleidskader Integraal Beheer Openbare Ruimte (conceptversie 2015). Ook ′Bij Uitstek Dalfsen!′ beschrijft de visie voor 2020 met als doel sociale samenhang, ruimtelijke kwaliteit en duurzaamheid. Verlichting maakt een belangrijk onderdeel uit van die openbare ruimte.
Met dit beeldende beleidsplan wordt het vorige beleidsplan Openbare Verlichting uit 2013 opgevolgd en uitgebreid met een visie op andere lichtbronnen. De keuzes voor de kwaliteit van de openbare verlichting blijven voor een groot deel gelijk aan het beleid uit 2013.
Dit hoofdstuk 1 biedt een introductie in het thema ′Licht in de openbare ruimte′ dat breder is dan openbare verlichting. Hoofdstuk 2 beschrijft de relevante wetgeving en richtlijnen. Hoofdstuk 3 beschrijft eerst de visie en ambitie voor alle lichtbronnen in de openbare ruimte, en vervolgens de keuzes die de gemeente maakt voor de gemeentelijke openbare verlichting op het moment van vervanging. Een overzicht van de verschillende gewenste kwaliteiten staat in kwaliteiten openbare verlichting.
Lichtbronnen bepalen leefomgeving
De gemeente draait zelf aan de knoppen om ervoor te zorgen dat haar eigen verlichting de openbare ruimte zo min mogelijk verstoort. De kwaliteit van die ruimte wordt echter in de donkere uren niet alleen beïnvloed door openbare verlichting. Veel andere lichtbronnen bepalen mede het beeld:
- verlichting van winkels, bedrijven en openbare voorzieningen: reclameverlichting, gevelverlichting, terreinverlichting
- verlichting in het landelijk gebied: open verlichte stallen, verlichting bij paardenbakken, terreinverlichting bedrijven en particulieren
- verlichting van sportterreinen: sportveldverlichting, verlichting parkeerterreinen
- recreatieve verlichting: bungalowparken, campings, horecagelegenheden
- verlichting bij woningen: voordeurverlichting, tuinverlichting
De variëteit aan vormen, kleuren en toepassingen neemt toe, onder andere door LED verlichting. In de afgelopen decennia groeide in Nederland de totale lichtuitstoot met gemiddeld 4% per jaar. Dit is afgevlakt door de economische recessie en de ontwikkeling van beter gerichte armaturen. Het aantal lichtpunten blijft echter hoog.
Licht is positief en negatief
Lichtbronnen in de buitenruimte stellen ons in staat om in de avond en de nacht diverse activiteiten uit te voeren. De openbare verlichting van de gemeente levert daar een grote bijdrage aan in het kader van verkeersveiligheid, sociale veiligheid en een positieve sfeer en beleving op straat.
Steeds vaker vinden mensen een overdaad aan kunstlicht echter storend in hun directe omgeving of in het landschap:
- het kost energie
- het vermindert het aantal zichtbare sterren
- kunstlicht kan flora en fauna èn de nachtrust van mensen verstoren
- soms overstralen de lichtbronnen de openbare verlichting en zijn ze storend voor de weggebruiker
- in extreme gevallen kunnen ze zelfs verblinding veroorzaken
De gemeente Dalfsen ziet het als haar taak om de kwaliteit van de openbare ruimte te bewaken en waar mogelijk te versterken. Daarom heeft zij niet alleen beleid voor openbare verlichting maar geeft zij ook aandacht aan de overige lichtbronnen in de openbare ruimte. Dalfsen heeft in haar Structuurvisie Buitengebied aangegeven welke gebieden in de nacht een donker karakter kennen of dat er sprake is van rust en duisternis.
Dalfsen vraagt de eigenaren/beheerders van deze lichtbronnen om spaarzaam, functioneel en duurzaam te verlichten met als doel:
- het landelijke en groene karakter van de gemeente te behouden en versterken
- de kwaliteit van de openbare ruimte te verhogen
- lichthinder voor mens en dier tegen te gaan
- onnodig energieverbruik te voorkomen (en daarmee CO2-uitstoot te reduceren)
Enkele belangrijke begrippen
Bij het beoordelen van de kwaliteit van de openbare verlichting, worden onderstaande termen in onderlinge samenhang gebruikt:
- Verlichtingssterkte (hoeveelheid licht die valt op een vierkante meter wegdek)
- Gelijkmatigheid (spreiding van het licht = de verhouding tussen de laagste en de gemiddelde verlichtingssterkte op het wegdek)
- Richtlijn Openbare Verlichting (ROVL-2011)
- Lichtkleuren (openbare verlichting is in diverse kleuren en in diverse tinten wit verkrijgbaar)
Openbare verlichting is meer dan straatverlichting
De gemeente is eigenaar en beheerder van 6200 lantaarnpalen (in 2016) langs wegen, in wijken, op pleinen en op parkeerplaatsen. Daarnaast beheert de gemeente de verlichting rond de openbare gebouwen zoals onder andere de sporthallen en het gemeentehuis, maar ook bijvoorbeeld verlichte plattegronden.
Bushokjes langs provinciale wegen worden door een commerciële partij geëxploiteerd en hebben vaak verlichte reclame. De gemeentelijke bushokjes hebben dat niet.
Plattegrondkasten kunnen energiezuinig worden verlicht, in de nacht (zeker in een donkere omgeving) zou de verlichting minder fel kunnen zijn. Een systeem met aanwezigheidsdetectie zou ideaal zijn.
Foto′s: bushokjes in provinciaal beheer zijn verlicht. Plattegrondskasten zijn in gemeentelijk beheer.
Foto: Het gemeentehuis in Dalfsen