Armaturen en duurzaamheid

In het armatuur wordt de lichtbron geplaatst. Het armatuur moet daarom water- en stofdicht zijn en slagvast zijn. Belangrijk zijn de spiegels die het licht met een bepaalde verspreiding op straat richten. Armaturen gaan zo’n 20 jaar mee en moeten geregeld schoongemaakt worden.

Vormgeving armaturen - beeldkwaliteit overdag

Bij daglicht is de vormgeving medebepalend voor de ruimtelijke kwaliteit van de omgeving. Om die reden kiest de gemeente in sommige gebieden voor speciale lantaarnpalen en armaturen. Bekend zijn de lantaarnpalen en armaturen met antieke uitstraling in centrumgebieden. Voor de kern van Dalfsen legt de Lichtvisie (2014) vast welk type armaturen worden geplaatst (zie Lichtvisie).

De gemeente kiest in woonwijken, bedrijventerreinen en langs doorgaande wegen voor ′sober en doelmatig′. Vormgeving van armaturen is daar in principe zo onopvallend mogelijk.

Foto: In oude dorpscentra worden vaak antieke of antiek lijkende armaturen en bijpassende masten geplaatst. In het stationsgebied van Dalfsen staan moderne ronde LED armaturen (midden, rechts).

Beeldkwaliteit in de avond en nacht

In de avond en nacht valt niet zozeer het uiterlijk van de mast en het armatuur op. Wel valt het licht op dat eruit straalt. Welke kleur heeft het, hoe fel is het en welke kant straalt het op? De vorm van het armatuur is vaak niet te zien door de felheid van het licht. In het armatuur richten de spiegels het licht de gewenste kant op. De keuze van het armatuur bepaalt hoeveel lichthinder en lichtvervuiling er optreedt. 

Rondstraler of vlak armatuur

Met name in woongebieden wordt al tientallen jaren gekozen voor rondstralende armaturen omdat zij een mooi sfeerbeeld geven en licht in alle hoeken stralen. Een nadeel is echter dat deze armaturen lichthinder kunnen geven in woon/slaapkamers en dat ze van grote afstand zichtbaar zijn als ze op de dorpsrandzône toegepast worden. De gemeente maakt daarom per locatie een afweging. Wanneer verlichting vanaf het open landschap zichtbaar is, worden er geen rondstralers toegepast. De trend is om armaturen te kiezen die het licht goed richten. De vormgeving verandert naar steeds plattere armaturen met alleen de noodzakelijke zijwaartse uitstraling.

Foto′s: links de bekende rondstraler (ook wel ′paaltopje′ genoemd), midden en rechts zijn moderne ontwerpen te zien (foto′s uit andere gemeenten).

Welk armatuur staat waar?

De gemeente kiest voor ′eenduidig waar mogelijk, afwijken waar nodig′. De gemeente kiest zoveel mogelijk uniforme armaturen op dezelfde typen weg. Dit is makkelijk voor het onderhoud, herkenbaar voor de weggebruiker (met name overdag) en verlaagt de kosten. De stand van de spiegels varieert wel want dat hangt af van hoe ver de masten uit elkaar staan, hoe breed de weg is, en in hoeverre de stoep of het fietspad ′achter’ de lantaarnpaal meeverlicht moeten worden. 

Afwijkingen zijn mogelijk om verkeerskundige redenen of om redenen van het versterken van de ruimtelijke kwaliteit zowel overdag als in de avond en de nacht. 

Techniek: Conventioneel versus LED

Op 1 januari 2016 staat er 83% ′conventionele openbare verlichting’ op straat. Daarmee wordt vrijwel alle verlichting bedoeld behalve LED. De lamp in deze armaturen wordt verschillende keren vervangen tijdens de levensduur van het armatuur. Ook het voorschakelapparaat moet tussentijds vervangen worden.

Bij LED verlichting werkt het anders. Armatuur en LED lichtbron vormt vaak één geheel. Het verwachte aantal branduren van de LED is dusdanig hoog, dat er tijdens de levensduur van het armatuur geen lamp vervangen hoeft te worden. Dit zorgt voor lagere onderhoudskosten, hoewel schoonmaak nodig blijft en ook de driver op dit moment een kortere levensduur heeft dan de LED zelf.

Foto′s: links de reguliere rondstraler in woonwijken (erftoegangswegen), midden: in bredere woonstraten, langs gebiedsontsluitingswegen en in het buitengebied worden meestal ′kofferarmaturen′ gebruikt (midden), rechts: vlakke nieuwe armaturen krijgen steeds meer de voorkeur omdat ze dimbaar en energiezuinig zijn en zo min mogelijk de omgeving aanstralen (foto′s uit andere gemeenten). 

Onderhoud en vervanging

De gemeente houdt haar armaturen zo goed mogelijk bij. Er is geen sprake van grote achterstanden. Lampen worden vervangen op het moment dat ze defect zijn. Lees meer onder storingen en onderhoud.

Armaturen kunnen lang meegaan als ze goed onderhouden worden. Zeker de nieuwe LED armaturen hebben een lange levensverwachting, meer dan de helft van de levensduur van een lantaarnpaal.

Duurzaam materiaalgebruik

De gemeente Dalfsen vindt materiaalgebruik een belangrijk aandachtspunt. Bij het beoordelen van de duurzaamheid van armaturen én lantaarnpalen wordt naar de gehele cyclus gekeken van winning, productie, gebruik, verwijderen en hergebruik van materialen. 

Afspraken worden gemaakt met de leveranciers over duurzaamheid. Hierbij worden ook erkende inzamelaars en verwerkers betrokken zodat defecte of afgeschreven lampen milieuvriendelijk worden verwerkt. De gemeente denkt vooraf na over welke milieuvriendelijke oppervlaktebescherming en schoonmaak mogelijk is.

Foto: voorbeeld van een onderhoudswagen voor schoonmaak of vervanging van een armatuur (foto van andere gemeente)