Sportvelden

Licht is van groot belang voor de sport

Bij sportparken is er licht van voldoende kwaliteit op het sportveld nodig om de sport goed en veilig te kunnen beoefenen. Verder kan verlichting belangrijk zijn voor de sociale veiligheid rondom de sportaccommodatie. De energiekosten drukken op de begroting van sportverenigingen.

Bewust verlichten

Dalfsen heeft ook aandacht voor de hoeveelheid licht die onbedoeld buiten het sportveld terecht komt en daar wellicht de omgeving stoort. De sterke lampen verbruiken daarnaast ook veel energie.

Sportverlichting verdient de aandacht omdat het op een bepaalde locatie een grote impact kan hebben met veel en fel licht. Maar, in tegenstelling tot andere lichtbronnen, brandt sportverlichting niet de hele nacht door. Na afloop van de trainingen of wedstrijd wordt de verlichting uitgeschakeld door de vereniging. Bij kleinere verenigingen is dit vaak al halverwege de avond.

De discipline ′sport′ kan een bijdrage leveren aan duurzaamheid en leefbaarheid door in te zetten op moderne technieken. Een bijkomend voordeel is dat lagere energiekosten op lange termijn, net als andere kostenreducties, helpen de sport betaalbaar te houden.

Foto: Voetbalveld in Hoonhorst ligt aan het open landschap, daarom is goed richten van de verlichting extra van belang

Armaturen kiezen en afstellen 

Bij het bewust verlichten van sportvelden zijn twee aspecten belangrijk.

1. Goede armaturen

Nieuwe armaturen hebben vaak betere spiegels, waardoor meer licht op het veld komt en minder het landschap instraalt. Kiezen voor een goed armatuur beperkt dus de uitstraling naar de omgeving: omwonenden, weggebruikers, omringende bomen, het open landschap, flora en fauna.

Foto′s: verlichting van voetbal- en tennisveld in Nieuwleusen

2. Goed afstellen

Bij alle armaturen, oud en nieuw, is het belangrijk dat ze goed worden afgesteld. Dit zorgt ervoor dat ze het veld verlichten en zo weinig mogelijk de omgeving. Het afstellen kan het beste gedaan worden door een erkend bedrijf, ook bij het vervangen van lampen. De lichtuitstoot kan per lichtmast verschillen, afhankelijk van het armatuur en de afstelling. Soms zijn armaturen helemaal schuin op de mast geplaatst.

Foto links: De sportverlichting is mooi naar beneden gericht. Aan de linker zijde is de verlichting van het parkeerterrein te zien (sportcomplex Gerner, Dalfsen)

Foto rechts: Tennisverlichting staat vaak op hoge masten en heeft een relatief klein veld te verlichten. De armaturen staan daarom over het algemeen mooi vlak (Lemelerveld)

Regels en richtlijnen

Vanwege duurzaamheid en leefbaarheid moet volgens de landelijke wetgeving (Activiteitenbesluit):

• de veldverlichting worden uitgeschakeld als er niet wordt gespeeld
• uiterlijk om 23.00 uur de veldverlichting helemaal uit zijn

Richtlijnen van de Nederlandse Stichting voor Verlichtingskunde (NSVV) (rekening houdend met normen van de NOC/NSF en de NEN-EN 12193) geven aan hoeveel licht er op ieder type sportveld nodig is om goed en veilig te kunnen sporten.

Om te bepalen hoeveel licht er redelijkerwijs buiten het sportveld mag uitstralen, heeft de NSVV de Richtlijn ter voorkoming van Lichthinder opgesteld. Deze dient ter bescherming van direct omwonenden (en geeft aan hoeveel licht er op de gevel mag schijnen) en weggebruikers, maar ook van het open landschap met de daarin levende flora en fauna.

Bestemmingsplannen

Het bestemmingsplan Kern Dalfsen (2012) zegt dat B&W eisen mogen stellen ten aanzien van verlichting ten behoeve van gebruiksmogelijkheden aangrenzende gronden.

Het bestemmingsplan Buitengebied zegt dat lichtmasten voor sport niet hoger mogen zijn dan 20 meter.

Investeren door gemeente en vereniging samen

Er is in Dalfsen op vier sportparken verlichting aangebracht. Deze sportparken zijn in gebruik bij verenigingen voor onder andere voetbal, hockey en tennis. De gemeente is eigenaar van een deel van de masten. Een ander deel is in beheer en eigendom van sportverenigingen.

De sportverenigingen ontvangen de energienota en zijn dus gebaat bij een laag energieverbruik. Samen kunnen de sportvereniging en de gemeente overleggen over investeren in energiezuiniger verlichten. De sportvereniging verdient deze investeringen vaak terug via haar energierekening. De terugverdientijd van de investeringen wordt korter wanneer de sportvereniging:

• tijdig uitschakelt
• alleen die delen van velden verlicht waarop wordt gespeeld (bv bij een keeperstraining)
• de verlichting dimt als wedstrijdvelden (met meer verlichting geïnstalleerd) gebruikt worden voor trainingen

Soms is de regelgeving van de gemeente beperkend, bijvoorbeeld doordat het bestemmingsplan een maximale masthoogte vaststelt. In dat geval plaatsen installateurs vaak de verlichting schuin om toch een gelijkmatig verlicht veld te verkrijgen. Bewoners die gehinderd worden laten meestal wel van zich horen. Dieren en het open landschap ondervinden echter ook hinder van felle verlichting. Sportverenigingen, sporters en installateurs zijn zich hier vaak niet van bewust.

LED verlichting

Wanneer de masten én de armaturen toe zijn aan vervanging, overweegt de gemeente om over te stappen op LED. Belangrijk is de juiste armaturen te kiezen die vlak zijn en minimaal prikken in de ogen. Een nadeel van LED verlichting is de hogere aanschafkosten. Voordelen van LED sportverlichting zijn:

• de lampen staan meteen op volle sterkte en kunnen aan- en uitgezet worden zonder afkoelperiode
• dimbaar waardoor bij trainingen een lager lichtniveau kan worden gekozen
• eenvoudig om minder masten op een veld aan te zetten (keeperstraining, half veld)
• energiezuiniger waardoor de hogere investering op termijn wordt terugverdiend
• in sommige gevallen neemt ook het aansluittarief en het piektarief af, resulterend in een lagere energierekening en een kortere terugverdientijd 

Parkeren

Na de wedstrijd of training en in ieder geval om 23.00 uur moet de sportveldverlichting uitgeschakeld worden. Parkeerterreinen zijn dan vaak nog verlicht, ook wanneer iedereen naar huis is. Lees meer hierover in Parkeerterreinen.

Foto′s: Drie rondstralers bieden oriënterende verlichting voor fietsers en automobilisten op de weg naar de sportvelden (Haersholteweg, Dalfsen).